Zwarte rat (Rattus rattus)
Orde: Rodentia (knaagdieren)
Familie: Muridae (muizen en ratten)
Oorspronkelijk zijn zwarte ratten niet inheems. Vanaf de Middeleeuwen komen ze in Europa voor. Ze zijn meegekomen met houten vrachtboten. De zwarte rat heeft de pestepidemieën onder de mensen verspreid. De pest werd via een beet van de rattenvlo op de mens overgebracht; daarvoor moest de rattenvlo zelf drager zijn van de pestbacterie Yersinia pestis.
Algemeen
Zwarte ratten komen in Nederland voor in havengebieden, en in delen van Noord-Brabant en Limburg in agrarische bedrijven en in veevoederbedrijven met een eigen aanlegplaats in het binnenland en tegenwoordig ook in stedelijke gebieden. In de tropen is de zwarte rat een boombewoner. In Nederland leeft de zwarte rat in gebouwen op hoge droge plaatsen (vlieringen, zolders, pakhuizen, havenemplacementen) en aan boord van schepen.
Uiterlijk
Rug en buik zijn blauwgrijs tot zwart; er zijn ook kleurvariëteiten, t.w.:
Rattus alexandrinus: grijsbruin rugvacht, licht tot middelgrijze buikvacht
Rattus frugivorus: grijsbruine rugvacht en witte buikvacht
Rattus rattus: leigrijze rugvacht en buikvacht.
De zwarte rat is een zeer slank dier met een vrij spitse snuit, grote kraalogen en grote oren (komen naar voren gevouwen tot over het oog). Ze hebben een lange dunne staart die langer is dan het lichaam (17-25 cm). Een volwassen dier is 14-23 cm lang (zonder staart) en weegt ca. 150-250 gram. Pasgeboren jongen zijn kaal, blind en ± 3 cm lang.
Ontwikkeling
Zwarte ratten zijn na 3 maanden geslachtsrijp. De vrouwtjes dragen 20-24 dagen, de nestgrootte is 6-10 jongen, zoogperiode ± 3 weken.
Vermoedelijke levensduur is ca. 4 jaar, normaal 2 jaar.
Leefwijze
in Europa (hoofdzakelijk Midden- en Zuid-) sterk gebonden aan de menselijke samenleving en bio-industrie
reuk en snorharen voornaamste zintuigen
zeer schuw, ‘s nachts het meest actief
alleseter; voornamelijk granen, zaden, vruchten en andere zetmeelhoudende producten; doet aan voorraadvorming
leeft graag hoog in gebouwen; kan zeer goed op droge plaatsen leven; heeft minder behoefte aan vocht, dit in tegenstelling aan de bruine rat
leefgroep heeft een eigen territorium; in leefgebied worden geen soortgenoten geduld
holen worden vaak uitgeknaagd door betimmeringen heen; ook door dikke isolatieplaten
looppaden (“wissels” of “veegsporen”) ontstaan doordat ze met hun vuile poten en buikharen (buiksmeer) steeds langs dezelfde plaatsen komen.
Schade
Als dragers van ziektekiemen vormen zwarte ratten een bedreiging voor de volksgezondheid (pest, voedselvergiftiging). Ze consumeren gemiddeld 15 gram voedsel per dag en bevuilen daarbij voedselvoorraden met hun uitwerpselen en urine.
Ratten veroorzaken knaagschade aan o.m. verpakkingsmaterialen, houten vloeren, houten wanden en dakbeschot, leidingen en kabels (kortsluiting, storingen), isolatiematerialen.
In woningen zijn ze soms rustverstorend.
Verspreiding
Als een populatie zwarte ratten te groot wordt voor het territorium en er dus een tekort optreedt aan voedsel en/of schuilplaatsen, vindt migratie plaats. Verspreiding vindt ook plaats via schepen en door transporten.
Wering
- Inspecteer regelmatig aan te voeren grondstoffen/ goederen (pallets, containers).
- Goederen in loodsen moeten vrij van de wanden opgeslagen worden en regelmatig controleren en langdurige opslag zoveel mogelijk vermijden.
- Voorraden zoveel mogelijk voor ratten onbereikbaar bewaren (afval in gesloten bakken, bij dierverblijven voor de avond voerresten opruimen).
- Alle mogelijke toegangen (doorvoeropeningen van leidingen, gaten in vloeren, wanden, dakbeschot, gebroken kelderramen en ventilatieopeningen) voor ratten dichtmaken (max. 0,5 cm). Dit kan gerealiseerd worden met behulp van sneldrogend cement, blikbeslag, staalplaat o.i.d.).
- Zorg ervoor dat (buiten)deuren goed sluiten.
- Indien ’s avonds gewerkt wordt, een goede verlichting plaatsen bij openstaande deuren.
- Zorg voor een goede schoonmaak.